Уран бүтээлч Б.Тамир
Уншигчдадаа “Eda’s” булангийн анхны ярилцлагаа хүргэж байна. Чөлөөт мэдрэмжийн бичвэрүүдийг та бүхэнд хүргэх “Eda’s булан”-ынхаа зочноор АНУ-ын Чикаго хотод амьдарч, ажиллаж, уран бүтээлээ хийж үзэгч, сонсогчдодоо хүргэж яваа монгол залуу Б.Тамирыг урьсан юм. Түүний хөгжимлөг, бүтээлч, эрх чөлөөт ертөнцөд та түр саатна уу.
-Б.Тамир гэж хэн бэ. Өөрийнхөө тухай товчхон танилцуулбал?
-Улаанбаатар хотын Төмөр замд өссөн. Багаасаа хип хоп хөгжмөөр өссөн хүүхэд. Сагсан бөмбөгт ч их дуртай. Кобигийн фэн. Анх 2015 онд, АНУ-ын Дэнвэр хотод ирсэн. Чикаго, Лос Анжелес, Канзас хотуудаар амьдарч байгаад одоо Чикагод буцаж ирээд, охинтойгоо аж төрж байна.
-Монголын сагсан бөмбөгийн спортоос дуртай, хүндэлдэг тамирчин байгаа юу?
-Энхийн-Одыгоо шүтдэг. Монголын лигээс “SG Apes”-ын Тулуйг бас их хүндэлдэг. Манай лагерийн жинхэнэ bro! Багаасаа нэг нэгнээ мэддэг байсан. Одоо бол үнэхээр сайн, чадвартай тамирчин болжээ. Гэхдээ энд байгаа болохоор монголын лигийг төдийлөн мэдэхгүй байна.
-Саяхан “Pop-Up Shop” нээсэн гэсэн. Амжилттай болсон уу?
-Манай нэг дүү өөрийн хувцасны брэндтэй. Түүнтэй хамтраад зохион байгуулсан юм. Сонсох нь ээ, их олон хүн ирсэн гэсэн. Тэгээд анх төлөвлөснөөсөө илүү амжилттай болж нэмээд хоёр, гурав хоног үргэлжлүүлсэн гэж байсан.
-2025 онд юу хийхээр төлөвлөж байна вэ?
-Энэ оны хамгийн том ажил бол “My Artist APP” дээр анхаарч, сайжруулж ажиллах. Гол зорилго нь зөвхөн монголд биш, АНУ-д ч хүмүүсийн өргөн ашигладаг платформ болгох. Мэдээж, өөрийн хэдэн цомгоо гаргах төлөвлөгөөтэй.
“My Artist" аппликейшныг жилийн өмнө найзуудтайгаа нийлж бүтээсэн.
-“My Artist APP”-ынхаа талаар дэлгэрэнгүй яриач.
-Энэ аппликейшныг жилийн өмнө найз нартайгаа нийлж бүтээсэн. Өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сарын 20-нд анхны цомгоо апп-тайгаа зэрэгцүүлэн цацаж байсан. Харин одоо илүү олон боломж, шинэ функцүүдийг нэмэхээр ажиллаж байна. Бичлэг, стриминг гэх мэт олон зүйл хөгжүүлнэ. Манай платформын гол онцлог нь уран бүтээлчид өөрсдийн уран бүтээлээ хүссэн үнээрээ байршуулах боломжтой.
Spotify, Apple Music шиг ашгийн хуваарилалтад уран бүтээлчид хохироод байдаг тогтолцоог өөрчилж, бүх орлого уран бүтээлчдэд 100 хувь очдог байх загварыг сонгосон. Бид зөвхөн сонсогчдоос бага зэргийн үйлчилгээний хураамж авах хувилбарыг бодож байгаа. "From Artists for Artists" гэсэн уриан дор хөгжүүлэхийг зорьж байна.
Монголд уран бүтээлчид дан ганц уран бүтээлээрээ амьдрах хэцүү. Баярын тоглолт, сонгуулийн үеийн ажлуудаар л орлого олдог гэж хэлбэл санал нийлэх хүмүүс байгаа байх. Тиймээс энэ платформ нь уран бүтээлчдэд тогтвортой орлоготой байх боломжийг бүрдүүлэхээр зорьж байгаа юм. Жишээ нь, арван жилийн хүүхэд өөрийн бүтээлээ оруулбал ангийнхан, гэр бүл, найзууд нь дэмжээд худалдаж авахад л тэр хүүхэд хөөрхөн орлого олчихно. Миний өөрийн цомгийн орлого гэхэд л Spotify, Apple Music-ээс илүү гарсан. Цаашдаа “My Artist APP”-ыг ашиглаад хүмүүс зөвхөн дуу худалдаж аваад зогсохгүй, уран бүтээлчдэд хөрөнгө оруулах боломжтой болгох бодолтой байна.
-Ийм аппликейшныг хөгжүүлэх санаа хаанаас гарсан бэ?
-Анх би цомгоо гаргах гээд M Music-тай холбогдож, платформ дээр нь байршуулъя гэж ярьсан юм. Гэтэл тэд "Зүгээр байршуул, бид борлуулж өгье" гэж хэлсэн. Би өөрөө зардлаа нөхөх хувилбарын талаар ярьсан ч бүтээгүй. Тэгээд л "Заза, өөрөө апп хийчихье!" гэсэн шийдвэр гаргасан даа. Найзуудтайгаа хамтраад санаагаа хуваалцаж ажил болгохоор шийдсэн.
-Танай “Mad Suey”-ийн тухай сонирхмоор байна.
-Анх хөгжим хийж эхлэх үед надтай санаа нийлээд хийх хүн их байгаагүй. Тэгээд Канзаст байдаг найз бас хойд Дакота-д байсан Набатай холбогдож, хамтарч ажиллая гэж ярилцсан юм. Бид анх Дэнвэр хотод байхаасаа л хоолоо хувааж идээд, хөгжим дуу ярьдаг байсан.Одоо бол найз маань манай хувцас, мерчийн загварыг хариуцаж ажилладаг. Анх "Mad Music" гэж нэрлэе гэж бодсон ч найз маань "Suey" гэдэг бүлгэмтэй байсан. Тэгээд нийлүүлж, "Mad Suey" гэж нэрлэсэн. Дуу хөгжим, мерчээс гадна бид нар монголдоо "Нинжин сэтгэл" гээд сайн үйлсийн аян хийж байсан. Одоо бол "Нинжин шоу" болоод явж байгаа.
Гэрэл зургийг Б.Тамирын хувийн архиваас ашиглав.
-Таны нийгмийн сайн үйлсийн ажлууд их анхаарал татдаг. Хэрхэн эхэлсэн бэ?
-Нэг том үйл явдлаас үүдэж эхэлсэн л дээ. Одоо тэрийг дэлгэрэнгүй ярихыг хүсэхгүй байна. Гэхдээ амьдралд надаас шалтгаалахгүй олон зүйл байдгийг ойлгоод, нийгэмдээ ямар нэгэн сайн зүйл хийе гэсэн шийдвэрт хүрээд найз нартайгаа нийлээд хийж эхэлсэн. Анх "Хөлсний мөнгөөр" дууныхаа бичлэгийг хүмүүсийг сайн үйлсэд уриалах зорилготойгоор хийж байсан. Хүүхэд, залуус хараад сэдэл аваасай гэж бодсон. Улс төрийн ямар нэгэн санаа зорилго байгаагүй. Би өмнө нь спам хийж байгаад баригдсан нэг залууд туслаад, дараа нь Энэтхэгийн ядууст тусалж байсан бичлэгийг үзээд "Ийм юм хийвэл гоё юм байна!" гэсэн бодол төрсөн. Тэгээд л дуугаа хийгээд "Challenge" зарласан. Гэхдээ нээх сайн яваагүй л дээ. /инээв.сур/
-Хэрхэн хип хоп хөгжим рүү гүнзгий орж, рэп хийхэд хүргэсэн түүхээ хуваалцаж болох уу?
-Чикаго хотод байхдаа Тука гэдэг залуутай танилцаж, хамтдаа “freestyle” хийж байсан. Тэгээд Тука надад хамтран дуу хийх санал тавьсан. Тэгээд анх "Босс бол" дууг хийсэн нь миний уран бүтээлийн анхны алхам болсон. Түүний дараагаар би уран бүтээлээ илүү идэвхтэй хийж эхэлсэн. Багаасаа хип хоп хөгжимд дуртай байсан ч яг энэ ажлыг гүнзгий хийгээд эхэлсэн маань энэ л дээ. Жаахан байхдаа бол хөндлөн, лаг ухаантай харагдах гээд бичдэг байж дээ. Одоо бол зүгээр “have fun” байя гээд их юм бодолгүй хийдэг болсон доо.
-Таны уран бүтээлийн үе шат хэрхэн явдаг вэ. Өөрийнхөө бүтээл дээр хамтрагчидтайгаа хэрхэн ажилладаг талаар хуваалцаач.
-Уран бүтээлийнхээ явцын талаар хуваалцвал, ер нь дууны процесс янз бүр байдаг. Хамгийн сүүлийн үед Бишрэлт болон Нүүдэлтэй хамтарч байгаа. Тэднээс ирсэн “beat”-үүдийг сонсоод, тэдгээрийг сонсож байгаад дууны санаа төрдөг. Заримдаа үгээ бичиж эхэлдэг, заримдаа “freestyle” хийж байгаад санаа орох үе ч байдаг. Тиймэрхүү дуунууд нь их гоё болдог санагддаг. Ер нь ихэвчлэн аяаа сонсож, үгээ бичээд дараа нь студид орж хоолойгоо бичүүлэх маягаар уран бүтээлээ хийдэг.
-Дуунууд нь хэр хурдан бүтдэг вэ?
-Ер нь дуунууд янз бүр. Жишээлбэл, “3030” дуунд эхний хэсгийг нь хоёр гурван жилийн өмнө эхний хэсгийг нь биччихсэн байсан, тэгээд шинэ ая сонсоод дуугаа дуусгаж байсан. Дууны клип нь ч бараг нэг зураг авалтаар дууссан. Миний санаж байгаагаар хамгийн хурдан бүтсэн дуу нь "Замын хүзүү" байсан. Бишрэлээс ая ирээд, машиндаа сонсоод маш их таалагдаад шууд 10 минутын дотор үгээ бичиж дуусгаад, гэртээ орж студид бичээд, Бишрэл рүү явуулсан. Тэр орой нь л цацагдсан.
-Таны хувьд уран бүтээлийн сүнс нь яг юунд оршдог гэж боддог вэ?
-Миний хувьд уран бүтээлийн сүнс нь “Vibe” буюу сайхан мэдрэмжид оршдог. Хүмүүс дуунд их шүүмжлэлтэй ханддаг ч, надад дуу гоё мэдрэмж өгч, “Vibe” үүсгэж байвал тэр нь сайн дуу гэж үздэг. Дуугаар дамжуулан өөрийнхөө сэтгэл хөдлөл, мэдрэмжийг хуваалцах нь үнэхээр гоё зүйл гэж боддог.
-Рэппэр болоод уран бүтээлээ цацсанаас хойш амьдралд чинь ямар өөрчлөлт гарсан бэ?
-Дуртай зүйлээ хийж, өөрийнхөө байгаагаараа хүмүүст хүрч, үнэлэгдэж байгаа нь сайхан санагддаг. Ялангуяа, саяхан миний дууг протест дээр тавиад үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа хүмүүсийг хараад, нийгэмд нэг жижиг ч атугай нөлөө үзүүлж байгаагаа мэдэрсэн. Энэ нь надад ч гэсэн нэг төрлийн “butterfly effect” шиг нөлөөлдөг гэж боддог. Миний дууг сонсож, сайхан мэдрэмж авч байгаа хүмүүсийн энерги намайг ч бас эерэгээр хөтлөөд явдаг болов уу. Одоо бол монголдоо амьдраагүй болохоор өдөр тутмын амьдралд ямар нэг томоохон өөрчлөлт байхгүй. Энд бол хүмүүс намайг танихгүй, би мөрөөрөө ажлаа хийгээд, амьдралаа үргэлжлүүлээд явж байна.
-Таныхаар хип хоп гэж юу вэ?
-Яг ийм тийм гэж хэлэхэд төвөгтэй. Хип хопын үүсэл гарал нь нийгмээс аз жаргал, эрх чөлөөг хүссэнээс эхэлсэн шүү дээ.
Жинхэнэ хип хоп бол нийгмийн толь, болохгүй, бүтэхгүй зүйлсийг ил тод хэлж, бодит амьдралын асуудлуудыг хөнддөг, нийгэмд нөлөөлөх хүчтэй уран зохиол гэж би үздэг. Үүнээс гадна хип хоп бол амьдралын хэв маяг.
Өдөр тутмын амьдралдаа би “freestyle” хийгээд, өөрийн сэтгэл хөдлөл, мэдрэмжээ үгээр илэрхийлээд, зорилгоо тодорхойлоод, найз нөхөд, хамт олноо тойруулан хамтдаа нэг зүйл рүү тэмүүлж явдаг. Хип хоп одоо бол миний амьдралын үнэхээр чухал хэсэг болсон.
-Монголын хип хопыг юу гэж хардаг вэ?
-Сүүлийн жилүүдэд гоё болж байгаа шүү. Шинэ залуу уран бүтээлчид их гарч ирж байна. Young Mo’G, Young Sub, Bekatrina гэх мэт маш сонирхолтой уран бүтээлчид байна. "Урлаг бол эрх чөлөө." Хүн хаана ч, ямар ч хэлбэрээр урлаг бүтээж болно. Барилгачин хүний барьсан байшин хүртэл урлаг шүү дээ. Гэхдээ зарим хүн зөвхөн олонд танигдах, алдартай болохыг илүүд үзээд байгаа нь анзаарагддаг. Жинхэнэ уран бүтээлчид бол урлагийн мөн чанарыг ойлгож, түүнээсээ таашаал авч бүтээдэг гэж боддог.
Гэрэл зургийг Б.Тамирын хувийн архиваас ашиглав.
-Сүүлийн үед ямар уран бүтээлчдийн дууг сонсож байна?
-Jorjiana их таалагдаж байгаа. Бас Чикагийн King Von-ы дараагийн үеийн VonOff1700-г сонсож байна. Монгол уран бүтээлчдээс бол Gee ах, Ка ах нарын дууг сонсдог.
-Амьдралд урагшлахад хүч нэмж, урам өгдөг зүйлүүд юу байдаг вэ?
-Охиноо хараад амьдралын утга учрыг өөрөөр мэдэрдэг болсон. Өмнө нь зөвхөн гэр бүл, дүүгийнхээ төлөө амьдарч байсан бол одоо бүхий л зүйлээ охиныхоо төлөө хийж байна. Нүдэн дээр өсөөд, том болохыг нь хараад амьдралдаа илүү ухамсартай, хариуцлагатай байж өөрийгөө дайчилдаг болсон.
-Таны амьдралын үнэ цэн юу вэ?
-Амьдрал бас сонин шүү дээ. Ер нь хүмүүс өөрийнхөөрөө байж, хийж чаддаг зүйлсдээ сэтгэл хангалуун байх гол нь. Жинхэнэ найзуудтайгаа сайн муугаа хамт туулж, үнэн сэтгэлээсээ байж, амьдралын аялалд сайхан “Viber”-аад явах ч бас гоё. Ямар ч амжилтад хүрсэн, өөрөөрөө байж, хаанаас ирсэн хэн бэ гэдгээ мартахгүй байх нь хамгийн чухал. Миний хувьд ч гэсэн, амьдралын үнэ цэн гэвэл ямар ч замналаар явсан, өөрөөрөө байх. Өөрөөрөө байж чаддаг хүмүүс хамгийн лаг нь байдаг шүү дээ.
-АНУ-д амьдрахад ямар байна вэ?
-Энд амьдрах нь зарим талаар тийм ч сайхан биш л дээ. Том, жижиг гэлтгүй олон асуудал байдаг. Гэхдээ хүмүүс эрх чөлөөтэй, өөрийнхөө хүссэнээр амьдрах боломжтой. Хүний эрхийг дээдэлдэг нь үнэхээр гоё. Жишээ нь, цагдаа нар зүгээр явж байгаа хүнийг хэзээ ч зогсоож, албадахгүй. Энэ эрх чөлөөнд нь талархаж амьдардаг даа.
-Та монголын нийгмийг хөндлөнгөөс харж байгаа хүн. Интернэт онлайнаар Монголын талаар үзэж сонсоод, санаанд чинь энийг нь өөрчилчих юм сан гэх бодол төрдөг үү?
-Ер нь бол үзэл бодол үндсээрээ л өөрчлөгдөх ёстой юм шиг. Өнөөдрийн байдлаас харахад хүмүүс их "dark" хандлага, сөрөг бодолтой санагддаг. Мэдээж үүнд гадны нөлөөнүүд байгаа гэж хардаг. Хоёр хөршийн хараат байдал бий. Монголчуудыг хэтэрхий баян болгож, эрх чөлөөтэй байлгахыг хүсдэггүй. Бас хэтэрхий барьж цагдаж, өлсгөлөн болгож болохгүй гэдгийг мэддэг болохоор өл зогоолгох маягтай.
Аль болох хоёр хөршөөсөө хараат бус, ялангуяа өөрсдийн соёл урлаг, уламжлалт ухаан, философи, тал нутгийн үзэл бодлоороо дэлхийд гаргах боломжтой гэж хардаг.
Бусдаар аж үйлдвэр, олон улсын худалдаа, газар тариалан, уул уурхай бол хөгжихгүй л гэж бодож байна. Бодит амьдрал болон нийгмийг ухамсарлаж, ирээдүйд сайн сайхан зүйлсийг бүтээхэд хандлагаа өөрчлөх хэрэгтэй юм болов уу!
-Таны хувьд уран бүтээлчийн хамгийн том мөрөөдөл юу вэ?
-Ер нь бүх уран бүтээлчид шиг уран бүтээлээрээ мөнгө олоод тайван амьдрах л мөрөөдөл байна даа.
-Ярилцлагын урилгыг хүлээн авч сонирхолтой яриа өрнүүлсэн таньд баярлалаа. Цаашдынх нь уран бүтээл, амьдралд нь амжилт хүсье.
-Баярлалаа. Та бүхэнд ч мөн амжилт хүсье.
