УНТЭ-ийн ерөнхий эмч О.Сэргэлэн ахлагчтай Элэг шилжүүлэн суулгах багийнхан болон өмгөөлөгч Э.Ганбат нар өнөөдөр /2025.03.19/ мэдээлэл хийсэн. Тэд Хүний гавьяат эмч, анагаахын шинжлэх ухааны доктор, профессор П.Батчулууны гэмт хэрэгт буруутгагдсан үйл явдлын өнөөгийн нөхцөл, донорын эд, эрхтэн шилжүүлэх үйл ажиллагаа хэрхэн явдаг тухай багаараа цуглаж мэдээлэл өгсөн юм.

УНТЭ-ийн Элэг шилжүүлэн суулгах багийн ахлагч, АШУ-ны доктор, профессор О.Сэргэлэн: Анх 2011 онд элэг шилжүүлэн суулгасан. Үүнээс хойш өнөөдрийн байдлаар 306 хүнд элэг шилжүүлэн суулгаад байна. Үүний 17 тохиолдол буюу таван хувь нь тархины үхэлтэй донороос элэг шилжүүлэх хагалгаа байсан. Дэлхийд нэг сая хүнд ноогдох, амьд донороос элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслаар манай улс нэгдүгээрт орсон. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас амьгүй донороос элэг шилжүүлэн суулгах зөвлөмжийг өгдөг. Манай улсад амьгүй донорын олдоц муу байгаа. 2018 онд амьгүй донорын олдцыг сайжруулах зорилготой Амьгүй донороос эд, эрхтэн шилжүүлэх алба байгуулагдсан. Тухайн алба байгуулагдсан цагаасаа эхлээд 270 гаруй талийгаачийн ар гэрт донор болох хүсэлт тавьсны 31 нь зөвшөөрсөн. Тархины үхэлтэй донорын хүлээлтийн жагсаалтад өнөөдрийн байдлаар 430 хүн бичигдсэн байна. Эдгээр хүн элэг шилжүүлэн суулгах амьгүй донор хүлээгээд, амь гуйгаад байж байна.

УНТЭ-ийн Элэг шилжүүлэн суулгах багийн гишүүн Д.Чулуунбаатар: Тархины бүх үйл ажиллагаа эргэж сэргэхээргүй зогссоныг тархины үхэл гэж нэрлэдэг. Тархины үхэлтэй байх үндсэн шалтгаан нь цус харвах, тархины гэмтэл зэргээс үүддэг. Тархи үхэжсэн байх үндсэн шалтгаан нь ухаангүй байх, ямар нэгэн хариу урвал үзүүлэхгүй байх, амьсгал зогсох гэх мэт шинжүүд бий. Монгол Улсад тархины үхлийг тодорхойлох MNS:46212008 гэсэн стандарттай. Уг стандартад тархины үхлийг тодорхойлох шалгуур үзүүлэлтүүдийг тусгаж өгсөн.

Тухайн өвчтөний байгаа эмнэлэгт эмчилгээ эрхэлсэн захирлаар удирдуулсан тусгай мэргэжлийн 5-6 хүний бүрэлдэхүүнтэй баг ажиллаж олон төрлийн шалгуур, сорил үзүүлэлтээр зургаан цагийн зайтай хоёр удаа шалгасны үндсэн дээр тархины үхэл батлагдсан тохиолдолд Эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах зохицуулах албанд мэдээлнэ. Тус албаны мэргэжилтнүүд ар гэрийн хүмүүстэй уулзаж зөвшөөрөл авсан тохиолдолд мэс засал хийдэг эмнэлгүүдэд мэдээлэл хүргэдэг. Мэдээллийн дагуу мэс заслын баг тухай эмнэлэг дээр очиж амьсгалын аппараттай, цусны эргэлттэй байгаа хүнд мэс засал хийх эрхтнүүдийг нь авдаг. Иргэд олон нийт нас барсан хүнийг донор болгодог гэдэг нь буруу ойлголт.

Тархины үхэлтэй хүний онцлог нь зохиомол амьсгалтай, амьсгал нь зогссон байдаг. Тархинд амьсгал хөдлөлийн төв, зүрх хөдлөлийн төв гэж бий. Тархины дээд хэсэг буюу уртавтар тархинд амьсгал хөдлөлийн төв байдаг бол зүрх хөдлөлийн төв нь доор байрладаг. Тархи дээрээсээ гэмтэж амьсгал удирдлагын төвийг гэмтээж амьсгалыг зогсоодог. Гэтэл зүрх удирдах төв нь доор байрлалтай учир ажиллагаатай байдаг. Хэсэг хугацааны дараа тархи хавагнаж зүрхний үйл ажиллагааг доголдуулж эхэлдэг. Энэ үед тухайн эмнэлгийн эмч нар зүрх судасны үйл ажиллагааг дэмжих, амьсгалыг удирдах арга хэмжээ авдаг. Энэ үед эрүүл эрхтнүүдийг нь донор болгодог.

УНТЭ-ийн Элэг шилжүүлэн суулгах багийн гишүүн н.Бат-Ирээдүй: 2018 оны нэгдүгээр сарын 19-ний өдрийн Донорын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад "хүний эд, эс, эрхтэн гэж хүний эрхтэн, эрхтний хэсэг, эс болон эдийн нийлмэл хэсгийг хэлнэ” гэж заасан байдаг. Эрүүл мэндийн сайдын 2023 оны зургаадугаар сарын 6-ны А198 дугаар тушаалын дагуу тархины үхэлтэй донор гарсан эмнэлэгт мэс заслын баг очиж үйл ажиллагаа явуулдаг. Ингэхдээ дэс дарааллын дагуу, заасан журмаар авах эрхтнүүдийг бүрэн сулладаг. Элгийг цөсний хүүдийн хамт, бөөрийг шээлгүүрийн хамт, шөрмөсийг ясны эдийн хамт авах дараалалтай. Элгийг донороос авсны дараа зургаан цагийн дотор шилжүүлэн суулгах ёстой учир, тээвэрлэж өвчтөн байрлаж буй эмнэлэг дээр ирж мэс заслыг хийдэг.

УНТЭ-ийн Элэг шилжүүлэн суулгах багийн гишүүн Б.Батсайхан: Амьгүй донороос элэг гарсан тохиолдолд аль болох богино хугацаанд шилжүүлэн суулгах шаардлага тулгардаг. Найман цагийн дотор шилжүүлэн суулгахгүй бол элгэнд өөрчлөлт орж, үхжих аюултай. Зарим тохиолдолд амьгүй донорыг тухайн эрхтэн шилжүүлэх төв рүү шилжүүлж мэс заслыг хийдэг.  Эд, эс, эрхтэн зохицуулах албанаас зөвшөөрөл авсны дараагаар мэс засал хийх байршлыг бэлдэж мэс засалд ордог.   

П.Батчулуун эмчийн өмгөөлөгч Э.Ганбат: Анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрт хуульчийн хувьд хүндэтгэлтэй хандаж байгаа. Бид Улсын дээд шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1-т зааснаар дараах тохиолдолд анхан болон давж заалдах шатны шүүхээр хэргийг шийдвэрлэсэн ч Улсын дээд шүүхэд гомдол гаргасан тохиолдолд авч хэлэлцэх заалттай байдаг. Үүний нэг буюу “Эрх зүйн шинэ ойлголт эсхүл хуулийн хэрэглээг тогтооход зарчмын нийтлэг ач холбогдолтой” хэрэг маргааны асуудлаар гомдол гаргасан бол Улсын дээд шүүхийн танхимын хуралдаанаар авч хэлэлцэх хуулийн заалттай.

2002 онд анх Монгол Улсын Эрүүгийн хуульд хүний эд эрхтнийг хууль бусаар авахыг гэмт хэрэг гэж үзэхээр орсон. 22 жилийн хугацаанд энэ төрлийн хэрэг маргааныг манай шүүх шийдвэрлэж байсан түүх байхгүй. Тийм учраас өмнө хэрэглэж байгаагүй шинэ хуулийн ойлголт, шинэ хуулийн зохицуулалтын тохиолдлыг Дээд шүүхээр авч хэлэлцэж, гарсан шийдвэрээр үүнээс хойших ийм төрлийн хэргийг шийдвэрлэх шүүхийн практик тогтоно. Тиймээс Дээд шүүх энэ хэргийн гомдлыг авч хэлэлцэнэ гэдэгт найдаж байгаа.

Өмгөөлөгч хэргийн талаар өмгөөлөгч дэлгэрэнгүй задалж олон нийтэд хүргэх эрхгүй. Ер нь энэ хэрэг маргаан хэвлэл мэдээллээс эхлэлтэй гэдгийг та бүхэн мэдэж байгаа байх.

Б.Лувсанпэрэнлэй