Хилийн цэргийн 0132 дугаар ангийн захирагчийн нэгдүгээр орлогч, штабын дарга, дэд хурандаа Ц.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа. Тэр бол эх орныхоо баруун, зүүн хязгаарт тангарагт үүргээ гүйцэтгэж, бодож бясалгаж, бүтээж туурвиж яваа хилчин хүн. Урлагийн гэр бүлд төрж, өссөн тэрбээр хилчний амьдралыг сонгосон ч дуртай зүйлээ орхилгүй, авьяас мэдрэмжээ хөглөн хөгжүүлж явна.

-Таны зохиосон дуугаа гитартай дуулахыг хараад яагаад хилчин болчихсон юм бол гэж бодож байлаа. Уг нь удам залгасан уран бүтээлч ч байж болохоор байсан шиг.

-Манай аав хүүгээ хилчин болгосон гэж хэлж болно доо, ер нь. Би Баян-Өлгий аймагт төрж, өссөн, тэндээ дунд сургуулиа төгссөн. Тэгээд элсэлтийн шалгалт өгөөд Хилийн цэргийн дээд сургуульд хилийн албаны ажилтан мэргэжлээр элсэж 2006-2010 онд суралцаж төгссөн. Аав маань хилд гурван жилийн цэргийн алба хаасан. Албаа хааж байх хугацаандаа хилийн цэргийн анхны нохой хөтлөгч хийж байсан гэдэг. Өөрөө цэргийн албанд, тэр тусмаа хилд дуртай, хайртай учраас надад их нөлөөлсөн. Аав минь бүжигчин мэргэжилтэй, Баян-Өлгий аймгийнхаа Хөгжимт драмын театрт насаараа бүжгийн багшаар ажилласан урлагийн хүн байлаа. Хүүхэд байхдаа бол урлагийн хүн болно гэж боддог байлаа.

-Сургуулиа төгсөөд хаашаа томилогдож байв?

-Сургуулиа төгсөөд Баян-Өлгий аймаг дахь Хилийн цэргийн 0165 дугаар ангид томилогдон 2010 оны долоодугаар сарын 19-ний өдөр заставдаа очиж байлаа.

Тухайн үед манай сургуулийн төгсөгчдөд долоодугаар сарын 5-ны өдөр цол гардуулж байсан юм. Тэр өдөр бид хүүтэй болж ерөөл бэлгэдэн Цолмон гэдэг нэр өгч байсан сайхан дурсамж энэ мөчид санагдаж байна.

Эхнэр маань хоёр сарын дараа өлгийтэй хүүгээ тэврээд заставд ирсэн дээ. Ингэж бидний хилчний амьдрал эхэлсэн. Одоо гэр бүлээрээ хилийн цэргийн хүмүүс болж, гурван хүүхэдтэй өнөр айл болсон.

-Энэ хугацаанд эх орныхоо аль аль хязгаар, нутагт үүрэг гүйцэтгээд байна вэ?

-Баруун хязгаараас эхэлсэн томилолт маань үргэлжилж хилийн цэргийн 0165 дугаар ангийнхаа гурван заставд ажилласан. Тэгээд Багануур дүүрэг дэх Хилийн инженер техникийн 0252 дугаар ангид томилогдож, түүний дараа Замын-Үүд дэх хилийн цэргийн 0108 дугаар ангид томилогдон ажилласан. Тэндээсээ зүүн хязгаарт ирж Дорнод аймгийн Баян-Уул сум дахь Хилийн цэргийн 0275 дугаар ангид захирагчийн орлогч, сэтгэл зүй, мэдээлэл сурталчилгааны албаны даргаар ажиллаж байгаад 2021 онд ДХИС-ийн Удирдлагын академид элсэн суралцаж хилийн стратеги тактик удирдлага мэргэжлээр төгссөн. Ингээд одоо ажиллаж буй ангидаа ирсэн дээ.

"Хилчний ажил, амьдралыг сонгоход хамгийн их нөлөөлсөн хүн бол миний аав"

-Та шүлэг бичээд, үүндээ аялгуу хийгээд дуу болгосон байна. Авьяас, мэдрэмж дээр нь алба ажлын онцлог нөлөөлж байна уу?

-Энэ сайхан албанд ажиллаж амьдралын дурсамж бүтээж байгаа маань, бодож бясалгах, эх орноо хайрлаж, гоо сайхныг нь мэдрэх цаг хугацаа мэдээж нөлөөлж байгаа. Аав минь бүжгийн багш хүн заавал бүжиг дэглэх ёстой гэдэг байсан л даа. Тэгээд ч тэр үү надад боломж нь байдаг бол дуу бичиж байгаарай гэж захиж байсан юм. Ямар ч байсан ганц хоёр уран бүтээлтэй болсон.    

-Хилийн, хилчний тухай дуугаа хэрхэн зохиосон бэ. Анхны сонсогч нь болсон бидэнд бол сонсголонтой бүтээл байна.

-Баярлалаа. Энэ ангидаа ирээд бичсэн. Хил хамгаалахын үйл ажиллагаа, ямар үе залгамжтай байдаг, хилчин хүн яаж эх орноо хайрладаг вэ гэдэг агуулга шингээсэн. Гуравдугаар бадаг нь Монгол Улсын хилийн тодорхойлолтын хэсгээс оруулсан байгаа. Өөрийн бодож явдаг зүйлээ л буулгасан. Ер нь аливаа юмыг ажиглах дуртай. Том уран бүтээлч, зохиолчид шиг шууд бичихгүй л дээ /инээв.сур/. Мөр болгондоо л тодорхой цаг хугацаа зарж бичдэг.

Дэд хурандаа Ц.Бат-Эрдэнэ өөрийн үг, аяыг нь зохиосон "Хилчний тухай дуу"-г дуулж буй нь. 

-Энэ тухай бичих юм сан гээд тээж яваа бодол бий юу?

-Аавдаа зориулаад уран бүтээлийн суварга босгох юм сан гэж бодож явна. Нөгөө бодлын үзүүрт дараатай байгаа гэдэг шиг. Аав минь өнгөрсөн жил бурхан болсон.

-Та өвөөгийнхөө тухай, зааж сургаж байсан зүйлс, үг сургаалынх талаар яриач.

-Ардын жүжигчин, Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, нэрт бийч бүжиг дэглээч Риймэдийн Самжид бол миний өвөө. 450 гаруй бүжиг дэглэсэн, бүжгийн ертөнцөд өөрийн тод мөрөө үлдээсэн гавьяатай хүн. Би өвөө, эмээтэйгээ өссөн хамгийн том ач нь. Өвөө, аав, авга ах гурвуулаа бүжигчин. Өвөө товшуур тоглохыг заасан. Хамтдаа товшуур тоглоод, хархираад л явдаг байлаа. Өвөө бас “Алтайн магтаал”, тууль хайлдаг байсан. Ер нь надад урлаг гэдэг зүйлийн сэдэл, урам зоригийг өгсөн хүн л дээ. Аав гитар тоглохыг заасан. Урлагийн гэр бүлд өссөн. Надад бол гавьсан сүртэй авьяас байхгүй. Яах вэ, хоббигоо ажлынхаа хажуугаар хөгжүүлээд л явдаг. Одоо авга ах, бүжигчин Р.Алтансэлэм ХЦДБЧ-д мэргэжлээрээ ажилладаг.

Ардын жүжигчин, Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, нэрт бийч бүжиг дэглээч Риймэдийн Самжид хоёр хүүгийн хамт. Баруун гар талд түүний тав дахь хүү, Ховд аймгийн ХДТ-ын бүжиг дэглээч С.Алтанхуяг, зүүн гар талд нь том хүү, Баян-Өлгий аймгийн ХДТ-ын бүжиг дэглээч С.Цэгмэд. 2001 он.

-Хилчний амьдралын тухай. Мөр, мөрдэс зэрэгцэн үүрэг гүйцэтгэж байгаа хилчдэдээ хандаж үг хэлэх болов уу?

-Ажил ихтэй, дэг журамтай, сахилга баттай, цэргийн дүрмийн дагуу хаших ёстой нэр хүндтэй, шалгуур, шаардлага өндөртэй алба. Ийм албанд ажиллаж, Монгол Улсын дөрвөн зүг найман зовхист хилээ хамгаалж буй, торгон хилийн шугам дээр үүр цайлгаж байгаа хилчдэдээ сайн сайхан бүхнийг ерөөж байна. Энэ мэндийг мөн Хилийн цэргийн 0132 дугаар ангийн хамт олон, хилчин гэр бүлийнхээ нэрийн өмнөөс хүргэе. Хил хамгаалах ариун үйлсэд үеийн үед зүтгэж ирсэн ахмад хилчдэдээ, одоо цагт мөр зэрэгцэн ажиллаж байгаа үеийнхэндээ, ирээдүйн хилчдэд сайн сайхан бүхнийг хүсэж байна.

-Одоо цагт хилд томилогдож буй эсвэл энэ албыг сонгох гэж байгаа залууст хандаж юу хэлэх вэ?

-Хамгийн гол нь аливаа зүйлд тууштай байх ёстой гэж би боддог. Яах вэ, ингээд харахад одоогийн залуус маань өөрийн сонгосон ажил, алба, амьдралдаа жаахан туйлбаргүй болчхоод байгаа юм уу даа. Хувь хүний зөв зохион байгуулалт, цагийг баримтлах тал дээр чухалчлан анхаарах хэрэгтэй юм болов уу гэж боддог.

Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.